ابن سَمْح؛ ستاره شناسی از اندلس - وبلاگ بارزند

به گزارش وبلاگ بارزند، ابوالقاسم اصبغ بن محمد غرناطی (370-426ق / 980-1035م) ریاضی دان و ستاره شناس اندلسی است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری وبلاگ بارزندـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابوالقاسم اصبغ بن محمد غرناطی (370-426ق / 980-1035م) ریاضی دان و ستاره شناس اندلسی است.

در قرطبه به جهان آمد. ظاهراً مانند بسیاری از دانشمندان آن عصر که از علوم گوناگون اطلاع داشتند، وی نیز علاوه بر ریاضی و نجوم، از علم کیمیا و طب نیز سررشته داشته است.

ابن سمح از شاگردان ممتاز مسلمة بن احمد مجریطی بود. بعدها به علت اوضاع سیاسی آشفته قرطبه، آنجا را ترک گفت و به غرناطه رفت. هنگامی که وارد غرناطه شد، حبّوس صنهاجی ا زعظیمان بنی زمیری و حاکم وقت از او استقبال کرد. ابن سمح در مدت اقامتش در آنجا ثروت فراوانی به دست آورد و زندگی راحت و آسوده ای داشت. بیشتر اطلاعات موجود درباره ابن سمح از نوشته های یکی از شاگردان معروفش به نام ابومروان سلیمان بن الناشی نقل شده است. از ابن سمح چندین اثر به جا مانده است. البته در مواردی درباره نام اثر و تعلق آن به ابن سمح اختلاف و تردیدهایی وجود دارد. این آثار عبارت اند از:

1. المدخل خالی الهندسة، که توضیح و تفسیر کتاب اقلیدس است؛

2. ثمارالعدد، معروف به المعاملات؛

3. کتابی عظیم در هندسه، که در آن درباره خواص خط مستقیم و مقوس و منحنی توضیح داده شده است؛

4. کتاب التعریف بصورة صنعة الاسطرلاب، که دارای دو مقاله است و شکل ساختمان اسطرلاب در آن تعریف شده است؛

5. کتاب العمل بالاسطرلاب، در صد و سه باب که کاربرد اسطرلاب را توضیح می دهد. نسخه ای از این کتاب در کتابخانه موزه بریتانیا موجود است؛

6. کتاب الزیج، که از آثار بسیار معتبر ابن سمح است. کتاب دو بخش دارد: یکی جدول ها و دیگری مطالب و توضیحاتی درباره آنها؛

7. کتابی درباره نجوم، که در آن فواصل نقاط اوج کواکب در 416ق توضیح داده شده است. البته فقط ترجمه ای از این کتاب به زبان اسپانیایی قدیم موجود است؛

8. الکافی فی الحساب الهوائی، رساله ای است در چگونگی محاسبه ذهنی ارقام عظیم. این کتاب 10 باب دارد. نسخه های خطی این کتاب در کتابخانه برلین نگه داری می گردد؛

9. کتاب طبیعة العدد؛

10. رمایة الغرض و حمایة الجوهر عن العرض.

دو کتاب ناتمام در طب را به نام های تعلیقات فی الطب و نیز رسالة فی حفظ الصحة به ابن سمح نسبت داده اند، که درباره صحت انتساب آنها تردید وجود دارد.

4104/