سفری در تاریخ قدیمی ترین کلیسای تبریز - وبلاگ بارزند

به گزارش وبلاگ بارزند، کلیسای مریم مقدس تبریز یکی از قدیمی ترین و بزرگ ترین کلیساها در شهر تبریز است که قدمتی بیش از 500 سال دارد. این کلیسا در قرن 6 هجری قمری (قرن 12 میلادی) ساخته شده است که مارکوپولو، توریست مشهور قرن 8 هجری قمری (قرن 14 میلادی) در سفر به چین، از این کلیسای بزرگ تماشا نموده و در سفرنامه خود از آن نام برده است.

میراث آریا: کلیسای مریم مقدس تبریز باگذشت قرن ها، هنوز هم یکی از مهم ترین مکان های مذهبی تبریز برای مسیحیان است که تمامی جشن ها و مراسم های معنوی خود را در این کلیسا برگزار می نمایند. این کلیسا ازجمله کلیساهای قابل بازدید تبریز برای گردشگران است که سبک معماری و زیبایی آن چشمان هرکسی را به خود خیره می نماید.

کلیسای سنت ماری یا همان مریم مقدس تبریز به وسیله جامعه ارامنه شهر تبریز اداره و نگهداری می گردد. غسل تامید، مراسم ازدواج، مراسم تدفین، مراسم های ملی و مذهبی ازجمله مراسم هایی هستند که در این کلیسای زیبا و قدیمی انجام می شوند. علاوه بر این ها، بنای ساختمانی فوق العاده کلیسای سنت ماری نیز، زبان را به تحسین می گشاید.

کلیسای قدیمی مریم مقدس تبریز، مَقرّ اُسقُف اعظم

کلیسای مریم مقدس تبریز برای سال های زیادی به عنوان مَقرّ اُسقُف اعظم ارامنه آذربایجان محسوب می شد. معماری و ساختمان زیبای این کلیسا به گونه ای است که شما در نگاه اول خود را در میان قصر تصور خواهید کرد. هیئت همتایان ارمنی در جلسه های کلیسا شرکت می نمایند که در امر نگهداری و اداره آن بسیار تأثیرگذار است.

پلان معماری کلیسای مریم مقدس در شهر تبریز

این مکان مذهبی تبریز برای گردشگرانی که از کشورهای خارجی به تبریز می آیند بسیار حائز اهمیت است، زیرا می توانند تمامی مراسم های مذهبی خود را در این کلیسا انجام دهند. پی ریزی بنای کلیسا از سنگ آهک بوده و دیواره های آن از سنگ و آجر، بعلاوه طاق آن نیز با آجرهای زیبا ساخته و طراحی شده است.

معماری کلیسا به سبک معماری ارمنی، با پلانی صلیبی شکل، است که گنبد مرکزی آن روی چهارستون قطور سنگی قرارگرفته است. در بالای در ورودی، روی کتیبه مرمری کوچکی، به خط و زبان ارمنی تاریخ تأسیس کلیسا نوشته شده است. در ورودی اصلی کلیسا، هشت ستون سنگی اتاقی را شکل داده اند که روی آن دو ناقوس کلیسا نصب شده است. داخل کلیسا، همچون اغلب کلیساهای گریگوری (ارمنی)، چهارستون قطور سنگی هست که گنبد مرکزی روی آن قرار گرفته است.

داخل کلیسا تصاویر زیبایی از حضرت مریم، حضرت عیسی و حواریون و قدیسان مسیحی به چشم می خورد. از چهار پرده نقاشی شده بالای چهارستون اصلی، دو پرده براثر رطوبت کاملاً از بین رفته اند و دو پرده به جای مانده بر دیوار شمالی و جنوبی قرار داشتند. چهار تابلو نقاشی اصلی (تاریخی) روی چرم اجرا و سپس بر سطح دیوار چسبانده شده بود. اکنون دیگر آن نقاشی ها وجود ندارند و نقاشی های حاضر روی کرباس کارشده که از این لحاظ کلیسا را بین کلیساهای ایران خاص نموده است.

به نقاشی هایی که روی پارچه کرباس انجام می گردد و سپس بر دیوار چسبانده می گردد اصطلاحاً دیوارنگاره بوم پارچه می گویند. در این حالت نقاشی روی کرباس جزئی از معماری شده و جدا شدن از محل اصلی تمامیت و اصالت اثر را خدشه دار می سازد. کلیسای مریم مقدس تبریز به همراه کلیساهای وانک و مریم اصفهان از معدود کلیساهای ایران هستند که دیوارنگاره بوم پارچه دارند

کلیسای مریم مقدس تبریز به همراه کلیساهای وانک و مریم اصفهان از معدود کلیساهای ایران هستند که دیوارنگاره بوم پارچه دارند.

دیوارنگاره بوم پارچه از عصر رنسانس در اروپا آغاز شد اما نقاشی های این کلیسا نسبتاً تازه هستند؛ پس از آن که نقاشی های قدیمی از بین رفت، خلیفه گری وقت، استادکاری به نام آندرانیک سیمباریان را از ارمنستان به ایران دعوت کرد و او از روی پرده های قدیمی، چهار پرده فعلی کلیسا را کشید و در زیر گنبد در قسمت پا طاق نصب کرد.

سبک مینیاتوری تصاویر متعلق به حدود اواخر قرن دوازدهم هجری (1800 میلادی) به بعد در ایران است. دیوارنگاره های بوم پارچه کلیسا با تکنیک رنگ و روغن و به شیوه اروپایی کشیده شده اند.

طول این کلیسای قدیمی 16 متر و عرض آن 14 متر است. یک ناقوس در ناقوس خانه کلیسا وجود دارد که به وسیله 4 ستون مربع شکل نگهداری می گردد. در این چهارستون چهار طاق وجود دارد که بیانگر نقاشی هایی از داستان انجیل (کتاب مقدس مسیحی ها) حضرت عیسی (ع) و حضرت مریم (س) است.

خیمه ای که در کلیسای مریم تبریز ساخته شده سبک معماری ارمنی دارد که برخی قسمت های آن متعلق به قرن 12 میلادی است. علاوه بر این موارد ساختمان های الحاقی دیگری در منطقه وسیعی از کلیسا پراکنده شده اند. در این بنای مذهبی سنگ قبرهایی از اشخاص برجسته وجود دارد.

قدیمی ترین سنگ قبر این کلیسای قابل بازدید تبریز مربوط به قرن شانزدهم میلادی است. کلیسای مذکور دارای یک لولای سنگی بوده که با توجه به تزئین، نوع طاق و مشخصات معماری می توان آن را به قرن 7 هجری قمری (13 میلادی) هم زمان با دوره ایلخانیان نسبت داد.

تخریب کلیسای مریم مقدس با زلزله تبریز

ساختمان این کلیسا پس از زلزله 1160 هجری شمسی یا همان سال 1780 میلادی به کلی تخریب شد. نه تنها کلیسای مریم مقدس بلکه تمام شهر به ویرانه ای تبدیل شد. ساختمانی که در حال حاضر وجود دارد مربوط به عصر صفویه است و در آن موقع بر روی ویرانه های قبلی کلیسا، ساختمان تازه با همان طرح قبلی ساخته شد.

موزه ارامنه تبریز

موزه ارامنه از موزه های کمتر شناخته شده و جاهای دیدنی تبریز است که در محل این کلیسا قرار گرفته است. این موزه دارای آثار و اشیای تاریخی زیادی است که برخی از این وسایل با تاریخ و فرهنگ ارامنه گره خورده است که از این نظر برای ارامنه از اهمیت زیادی برخوردار است. این موزه زیر نظر خلیفه گری ارامنه آذربایجان اداره می گردد که به همین دلیل به موزه کلیساهای خلیفه گری ارامنه آذربایجان نیز معروف است.

مجموعه اشیای موزه ارامنه تبریز

انواع کتاب های چاپی و خطی تاریخی در این موزه نگه داری می گردد که به زبان های ارمنی، فارسی و عربی هستند.

کتاب های به زبان ارمنی در این موزه، 35 جلد از کتاب های خطی هستند که روی پوست آهو و در قالب خط عبری نوشته شده اند. بعلاوه کتاب هایی مانند خمسه نظامی، ذخیره خوارزمشاهی، معراج النبوه و ترجمه کتاب مقدس به زبان ارمنی از کتاب های تاریخی و مهم هستند که در این موزه حفاظت می شوند.

موزه ارامنه دارای وسایل قدیمی نیز است که از میان آن ها می توان به نگین ها، سکه ها، مجسمه ها، زیورآلات، پارچه ها، میز و جایگاه (برجای مانده از سال 1728 میلادی)، صلیب های قدیمی زیبا، لباس های رهبران ارامنه، تاج های پادشاهی، طومارها، فرمان ها، تابلوهای نقاشی، سلاح ها، عصاها، ظروف نقره ای، مسی، سفالی، چینی، بلورآلات، زینت آلات، هنر چوبی، ناقوس و زنگ های قدیمی اشاره نمود.

این وسایل قبلاً نزد خانواده های ارمنی بود که پس از گذشت زمان همه آن ها جمع آوری شده و به موزه انتقال یافته است.

برخی از وسایل این موزه برای ارامنه خیلی مهم است، دلیل آن هم پیوند داشتن این وسایل با تاریخ و فرهنگ ارامنه است. ازجمله این وسایل، جایگاه منبت کاری مخمل پوش شده ای است که در ارمنستان در سال 1728 میلادی برای اسقف اعظم کلیسای بزرگ ارامنه صلیب مقدس در جزیره آختامار، واقع در دریاچه وان ساخته شد و در اتفاقات سال های 1895 میلادی، همراه عصای اسقف اعظم و ناقوس سوراخ سوراخ کلیسای بزرگ ارامنه صلیب مقدس به خلیفه گری تبریز انتقال یافت. عصا در سال 1825 میلادی و ناقوس در سال 1831 میلادی ساخته شده است. در دوران وقوع این حوادث تاج ها، نشان ها و صلیب های مختلفی به تبریز منتقل شد. شمعدان های بزرگ کلیساهای استپانوس مقدس و قره کلیسا، زنگ بزرگ و در خاتم این کلیسا نیز به تبریز انتقال یافت.

این کلیسا در تاریخ 7 مهر 1381 به شماره 6176 در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.